Rozwój influencer marketingu jest zjawiskiem, które możemy zaobserwować już od kilku lat. To branża opierająca się na szczególnym sposobie promowania produktów lub usług w mediach społecznościowych przez influencerów – osoby znane, wywierające wpływ na swoich obserwatorów. Choć branża dynamicznie się rozwija, nie idzie to w parze z szybkimi działaniami prawodawcy w Polsce.
Może Cię zainteresować: Ogromne zarobki influencerów obarczone kosztami produkcji
Czy istnieje jakiś akt prawny dotyczący influencer marketingu?
Zgodnie z tym, co zawiera wstęp, w naszym kraju nie funkcjonuje jeden zbiór aktów prawnych czy ustawy o działalności influencerów. W wyniku dynamicznego rozwoju branży, na pewno zasadny byłby postulat wprowadzenia aktu prawnego, który choć częściowo regulowałby ten temat. Jednak w dniu tworzenia tego tekstu postulat ten pozostaje wciąż w sferze de lege ferenda, a więc „jakie powinno być prawo”. Podsumowując, obecnie nie są planowane żadne zmiany legislacyjne w tym zakresie.
Mimo to działalność influencerów jest regulowana w nieco inny sposób. Jak wiadomo, prawo nie znosi próżni, dlatego w każdej dziedzinie znajdują zastosowanie konkretne przepisy prawa. Tak samo jest w przypadku influencer marketingu, w kwestii którego zastosowanie ma kilka różnych ustaw.
Zwłaszcza w toku prowadzonej działalności gospodarczej niezwykle istotna jest prawidłowa identyfikacja obowiązujących przepisów. Mowa tutaj głównie o określeniu tego, jakie regulacje będą dotyczyć konkretnego przedsiębiorcy. Ważne jest, że w razie naruszenia przepisów przedsiębiorca naraża się nie tylko na odpowiedzialność cywilnoprawną, ale również na kary ze strony organów państwa, takich jak US, UOKiK, ZUS czy NFZ. Można odnieść się tutaj do znanej, łacińskiej paremii: ignorantia iuris nocet – czyli nieznajomość prawa szkodzi.
Prowadzenie działalności gospodarczej przez influencera
W celu zidentyfikowania, czy i jakie przepisy obowiązują danego przedsiębiorcę, najpierw trzeba odpowiedzieć na pytanie: czy influencer prowadzi działalność gospodarczą?
Otóż przy prowadzeniu działalności gospodarczej nie zwraca się uwagi na subiektywne odczucia influencera na temat tego, czy jego aktywność jest działalnością gospodarczą. To, czy jakaś aktywność stanowi formę prowadzenia działalności gospodarczej czy też nie, wynika z przesłanek ustawy Prawo przedsiębiorców.
Według artykułu 3 wyżej wymienionej ustawy, działalność gospodarcza to zorganizowana działalność zarobkowa wykonywana we własnym imieniu w sposób ciągły. Ustawa uwzględnia więc łącznie trzy przesłanki prowadzenia działalności gospodarczej, czyli:
- cel zarobkowy,
- zorganizowany charakter,
- ciągłość.
Jak widać, każda działalność osoby fizycznej, która spełnia powyższe przesłanki stanowi działalność gospodarczą według Prawa przedsiębiorców. Podlega więc wpisowi do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej, rejestracji w ZUS, obowiązkowi zapłaty podatku wedle wybranej formy opodatkowania, oraz obowiązkowi zgłoszenia do NFZ.
Warto zaznaczyć, że Prawo przedsiębiorców uwzględnia też szczególną, preferencyjną formę dla osób dopiero startujących ze swoją działalnością. Jest to tak zwana działalność nieewidencjonowana, w ramach której dana działalność nie podlega wpisowi do CEIDG oraz innym, związanym z tym formalnościom, pod warunkiem, że dochód z niej nie przekracza połowy minimalnego wynagrodzenia w ujęciu miesięcznym.
Zidentyfikowanie, czy influencer prowadzi działalność gospodarczą, jest bardzo ważna. Za prowadzenie działalności bez wymaganego prawem wpisu do rejestru CEIDG lub odprowadzania obowiązkowych składek na ubezpieczenie, a także podatków, grożą kary administracyjne. Za to w kwestii podatków zastosowanie miewają również przepisy karne (w tym z kodeksu karnego skarbowego).
Zgodnie z powyższym, teoretyczna wiedza na temat tego, czym jest działalność gospodarcza i czym jest działalność nieewidencjonowana jest niezwykle cenna. Mimo to stanowi tylko jeden z dwóch filarów identyfikacji danej działalności jako gospodarczej. Oceny stanu faktycznego należy dokonywać przez pryzmat konkretnego przypadku, jeśli więc mają Państwo w tym zakresie jakiekolwiek wątpliwości, zapraszamy do kontaktu z naszym zespołem.
Przepisy antykonkurencyjne
Zbiorcza nazwa „przepisy antykonkurencyjne” uwzględnia bardzo istotny dla tej branży problem. Prawo związane z konkurencją zajmuje się bowiem tematyką z zakresu zwalczania nieuczciwej konkurencji, prawa reklamy, a także ochrony konsumentów.
Jak wiadomo, najczęstszy rodzaj usług, które świadczą influencerzy, to usługi promocyjne i reklamowe. Prawo reklamy zostało uregulowane m.in. w ustawie o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Kryptoreklama to innymi słowy reklama ukryta, a więc wypowiedź, która zachęcając do nabycia towarów lub usług wzbudza wrażenie neutralnej informacji. Z zasady reklama ukryta jest niedozwolona i traktowana jako czyn nieuczciwej konkurencji.
W ostatnim czasie możemy zauważyć zwiększenie liczby postępowań prowadzonych w tym zakresie, które są prowadzone przez organ właściwy, a więc prezesa UOKiK. Co istotne, za dokonanie takiego czynu nieuczciwej konkurencji naruszycielowi grozi kara pieniężna w formie obowiązku uiszczenia danej kwoty na cel społeczny.
Ochrona wizerunku
Chociaż co do zasady czynu nieuczciwej konkurencji może dopuścić się przedsiębiorca, z kolei sankcje w tym zakresie mają z reguły formę publicznoprawną (organ uprawniony do wszczęcia postępowania to właściwy organ państwa), to w kwestii ochrony wizerunku influencera stosuje się przepisy o charakterze cywilnoprawnym. Za to ewentualny krąg przeciwników procesowych, czyli naruszycieli, jest zdecydowanie szerszy.
Według poglądu przyjętego w doktrynie, wizerunek osoby fizycznej to dobro osobiste w rozumieniu kodeksu cywilnego. Oznacza to, że jest on chroniony w szczególny sposób, z uwzględnieniem artykułów 23 i 24 kodeksu cywilnego.
Ochrona wizerunku jest szczególnie istotna na późniejszych etapach działalności, kiedy to wizerunek oraz rozpoznawalność w branży są znacznie większe. Mogą mieć one tym samym wymierną wartość majątkową dla influencera, rozumianą jako możliwość czerpania zysków z wizerunku.
W razie naruszenia dóbr osobistych, influencer ma prawo:
- żądać zaniechania naruszenia
- żądać usunięcia skutków zaniechania (w tym w szczególności poprzez złożenie odpowiedniego oświadczenia woli przez naruszyciela)
- żądać zadośćuczynienia na zasadach przewidzianych w kodeksie cywilnym
- żądać zapłaty odpowiedniej sumy na wskazany cel społeczny.
Prawa autorskie i umowa zawierana z influencerem
Kolejny aspekt działalności influencera (oraz każdego innego twórcy), to prawa autorskie. Materiały tworzone przez influencerów w niektórych przypadkach spełniają przesłanki utworu zgodnie z ustawą o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Ochrona prawnoautorska zapewnia nie tylko prawa, ale również wymaga wdrożenia pewnych konstrukcji prawnych do umowy zawieranej z twórcą. Dzięki temu kontrakt będzie w pełni skuteczny zarówno dla samego influencera, jak i jego kontrahenta.
Jeżeli dane dzieło stanowi utwór, w interesie obu stron jest sporządzenie pisemnej umowy przekazania praw autorskich. Inna opcja to udzielenie licencji kontrahentowi influencera na używanie stworzonych materiałów.
W takiej umowie określamy między innymi pola eksploatacji, czyli to, w jaki sposób będzie można wykorzystywać dany utwór. Bez tego typu postanowień ryzykujemy brakiem możliwości korzystania z utworu w praktyce. Z kolei zbyt szerokie uregulowanie tej kwestii w kontrakcie może doprowadzić do utraty praw do dzieła ze strony influencera, co również nie jest korzystną sytuacją. Dlatego w umowie ramowej z influencerem powinniśmy określić zasady współpracy (w tym kwestię przekazywania praw autorskich), aby w osobnych umowach, w oparciu o wypracowane schematy, rozliczać pracę, a także udzielać praw do utworów realizowanych w ramach zlecenia.
Tekst jest autorstwa Marcina Staniszewskiego z Kancelarii Prawnej RPMS Staniszewski & Wspólnicy.
