Licencje CC: wszystko, co warto wiedzieć o Creative Commons
Creative Commons to amerykańska organizacja utworzona w 2001 roku. Celem jej działania jest szeroko pojęte wsparcie rozwoju otwartych licencji autorskich i popularyzacja ich wykorzystania. Creative Commons dąży tym samym do wypracowania kompromisu pomiędzy całkowitą ochroną praw autorskich przysługujących twórcy a swobodnym, bezpiecznym dzieleniem się przez niego swoją twórczością.
Czym są licencje Creative Commons?
Organizacja Creative Commons przygotowała zestawienie licencji prawnych, których celem jest zastąpienie modelu „Wszystkie prawa zastrzeżone” modelem „Pewne prawa zastrzeżone”. W ten sposób twórca może sam decydować, w jakim zakresie i w jaki sposób udostępni swoje utwory, oraz swobodniej dzielić się swoją twórczością. Warunki licencyjne wskazane w licencjach CC obejmują różnorodne spektrum ograniczeń i swobód, a przy tym pozostają bezpłatne. Co istotne, korzystanie z licencji CC zawsze odbywa się z poszanowaniem zasad wynikających z prawa autorskiego.
Licencje Creative Commons nie są tożsame z prawem cytatu, które stanowi jeden z przykładów tzw. dozwolonego użytku uregulowanego w prawie autorskim. Otóż wykorzystanie fragmentów cudzego dzieła zgodnie z prawem cytatu w ujęciu klasycznym nie pozwala na żadne modyfikacje. Z kolei niektóre licencje CC oferują użytkownikom pewne dodatkowe uprawnienia, np. w zakresie remiksowania lub zmieniania utworu.
Jakie możliwości dają licencje Creative Commons?
Dzięki licencjom CC można w określony sposób wykorzystywać utwór prawa autorskiego. Licencje Creative Commons znajdują zastosowanie do wszystkich utworów w rozumieniu prawa autorskiego, np. książek, filmów, zdjęć, piosenek itd. Istnieje sześć licencji CC, które stworzono w oparciu o cztery podstawowe warunki:
- uznanie autorstwa;
- użycie niekomercyjne;
- na tych samych warunkach;
- bez utworów zależnych.
Każda z sześciu licencji Creative Commons stanowi kombinację dwóch lub trzech wyżej wskazanych warunków. W ramach uznania autorstwa zezwala się na kopiowanie, rozprowadzanie, przedstawianie i wykonywanie objętego prawem autorskim utworu oraz opracowywanie na jego podstawie utworów zależnych – pod warunkiem podania nazwiska twórcy pierwotnego dzieła.
Z kolei użycie niekomercyjne umożliwia kopiowanie, rozprowadzanie, przedstawianie i wykonywanie objętego prawem autorskim utworu, a także opracowanie na jego podstawie utworów zależnych wyłącznie do celów niekomercyjnych. Na tych samych warunkach oznacza, że można rozprowadzać utwory zależne tylko na licencji identycznej do tej, na jakiej doszło do udostępnienia utworu oryginalnego. Bez utworów zależnych dopuszcza kopiowanie, rozprowadzanie, przedstawianie i wykonywanie utworu jedynie w jego oryginalnej formie – nie można więc tworzyć utworów zależnych.
Poznaj różne wersje Creative Commons
Zgodnie z powyższym, istnieje sześć licencji Creative Commons, które stanowią kompilację czterech podstawowych warunków licencji. Autor wybiera więc dowolną licencję CC, w wyniku czego samodzielnie decyduje, w jakim zakresie i w jaki sposób udostępni utwór innym użytkownikom.
- Uznanie autorstwa 4.0 (symbol: CC BY 4.0)
Dozwolone działania:
- kopiowanie i rozpowszechnianie utworu w dowolnym medium i formacie;
- remiksowanie, zmienianie a także tworzenie na bazie utworu dla dowolnego celu, w tym również celu komercyjnego.
W efekcie można wykorzystać utwór w wyżej wymieniony sposób, jednak konieczne jest odpowiednie oznaczenie autora (imię i nazwisko autora utworu pierwotnego oraz źródło pochodzenia utworu), a także wskazanie, czy w utworze wprowadzono jakieś zmiany.
Poza tym warto wspomnieć, że licencjodawca może nie zapewniać pewnych niezbędnych zgód np. do wykorzystania wizerunku.
- Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 (symbol: CC BY-SA 4.0)
Dozwolone działania:
- kopiowanie i rozpowszechnianie utworu w dowolnym medium i formacie;
- remiksowanie, zmienianie a także tworzenie na bazie utworu dla dowolnego celu, w tym również celu komercyjnego.
Licencja CC BY-SA 4.0 stanowi połączenie dwóch podstawowych warunków, czyli dla możliwości skorzystania z niej należy ich przestrzegać. W jej ramach można korzystać z utworu pod warunkiem podania autora. Osoba korzystająca jest też uprawniona do rozprowadzania utworów zależnych, ale wyłącznie na licencji identycznej do tej, na jakiej udostępniono utwór pierwotny.
- Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne 4.0 (symbol: CC BY-NC 4.0)
Dozwolone działania:
- kopiowanie i rozpowszechnianie utworu w dowolnym medium i formacie;
- remiksowanie, zmienianie a także tworzenie na bazie utworu
Utwór z tą licencją każdy może wykorzystać w podany sposób, jednak istnieje obowiązek oznaczenia autora. Licencja CC BY-NC 4.0 zabrania użycia komercyjnego, więc nie można używać utworu objętego licencją do jakichkolwiek celów zarobkowych.
- Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 (symbol: CC BY-NC-SA 4.0)
Dozwolone działania:
- kopiowanie i rozpowszechnianie utworu w dowolnym medium i formacie;
- remiksowanie, zmienianie oraz tworzenie na bazie utworu.
Można korzystać z utworu we wskazanym zakresie, ale tylko po podaniu nazwiska autora. Poza tym trzeba pamiętać, że licencja CC BY-NC-SA 4.0 zabrania komercyjnego wykorzystania utworu, oraz przy zremiksowaniu czy przetworzeniu utworu zobowiązuje do rozpowszechniania go na tej samej licencji, co utwór pierwotny.
- Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 (symbol: CC BY-ND 4.0)
Dozwolone działania:
- kopiowanie i rozpowszechnianie utworu w dowolnym medium i formacie, w dowolnym celu (także komercyjnym).
Chociaż licencja CC BY-ND 4.0 daje prawo do korzystania z utworu po podaniu autora, to zabrania tworzenia i rozpowszechniania utworów zależnych (stworzonych po zremiksowaniu, zmianie, przetworzeniu oryginału).
- Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 (symbol: CC BY-NC-ND 4.0)
Dozwolone działania:
- kopiowanie i rozpowszechnianie utworu w dowolnym medium i formacie.
Użycie utworu opartego o licencję CC BY-NC-ND 4.0 będzie dopuszczalne po podaniu autora, przy czym nie można tworzyć na jej podstawie utworów zależnych. Poza tym ten rodzaj licencji wyłącza możliwość komercyjnego użycia utworu – korzystając z niego, nie można więc uzyskiwać korzyści majątkowej.
Jak oznaczyć licencję Creative Commons?
Biorąc pod uwagę powyższe możemy zauważyć, że każda licencja Creative Commons wymaga uznania autorstwa. Dlatego przy korzystaniu z utworu na podstawie licencji CC, musimy podać:
- imię i nazwisko twórcy utworu;
- tytuł utworu (przy licencjach wcześniejszych niż 4.0);
- informację licencyjną;
- link do licencji;
- odnośnik do utworu;
- zmiany w utworze (jeśli zostały dokonane)
Brak praw autorskich. Czy to w ogóle jest możliwe?
Organizacja Creative Commons stworzyła również narzędzie dające możliwość oznaczania utworów w domenie publicznej. Jego symbol to CC0, a autor oznaczający utwór takim symbolem przekazuje go do domeny publicznej. W wyniku tego zrzeka się on praw autorskich oraz praw powiązanych i pokrewnych wynikających z przepisów.
Zrzeczenie odnosi skutek na terenie całego świata, a także w zakresie przewidzianym przepisami prawa. Trzeba bowiem widzieć, że nie każdy porządek prawny umożliwia zrzeczenie się praw autorskich. Przykładowo, w Polsce nie można zrzec się osobistych praw autorskich, np. do autorstwa utworu. Mamy jedynie możliwość przeniesienia majątkowych praw autorskich (np. prawa do pobierania wynagrodzenia za użycie utworu) na inny podmiot.
Oznaczenie utworu symbolem CC0 sprawia, że dozwolone jest:
- zwielokrotnianie
- kopiowanie
- rozpowszechnianie
- wykonywanie
- zmienianie
utworu w każdym celu, również komercyjnym. Jednocześnie oznaczenie CC0 nie stanowi licencji – zostało stworzone wyłącznie po to, aby pozwolić na szybką identyfikację statusu prawnego konkretnego utworu.
Licencje CC: wnioski
Organizacja Creative Commons stworzyła gotowy zestaw licencji działających zgodnie z zasadą: Pewne prawa zastrzeżone. Dzięki temu pozwoliła autorom w szybki i prosty sposób wybrać zakres, w jakim chcą dzielić się swoją twórczością z jednoczesnym poszanowaniem przepisów prawa autorskiego.
Nic dziwnego, że w ciągu ostatnich lat licencje CC zyskały na popularności. Głównym czynnikiem ich dynamicznego rozwoju był intensywny rozwój Internetu. CC sprawiły, że możemy legalnie, bezpiecznie korzystać z ogromnej liczby dostępnych w sieci utworów – oczywiście zawsze z zachowaniem warunków konkretnej licencji.
![Mobile Trends](https://mobiletrends.pl/wp-content/uploads/2024/07/Inspiracja-Wiedza-Networking.gif")
